Espihóll

Espihóll er bær og gamalt höfuðból í Eyjafjarðarsveit og tilheyrði áður Hrafnagilshreppi. Sunnan við bæinn er stór hóll með sama nafni.

Samkvæmt því sem segir í Landnámabók var fyrsti bóndinn á Espihóli Þórarinn, sonur Þóris Hámundarsonar, dóttursonar Helga magra. Bærinn er nefndur í ýmsum fornritum og kemur mikið við sögu í Víga-Glúms sögu. Espihóls er einnig getið í Sturlungu og þar var Kolbeinn grön Dufgusson drepinn af mönnum Gissurar Þorvaldssonar árið 1254 til hefnda fyrir Flugumýrarbrennu.

Á Espihóli var jafnan stórbýli og þar bjuggu ýmsir helstu höfðingjar Eyfirðinga. Bærinn var líka löngum sýslumannssetur. Á 17. öld bjó þar Björn Pálsson sýslumaður, sonarsonur Guðbrandar Þorlákssonar biskups, og Magnús sonur hans eftir hann. Kona Magnúsar var Sigríður eldri, dóttir Jóns Vigfússonar biskups, og urðu þau mjög kynsæl. Á síðari hluta 18. aldar bjó Jón Jakobsson sýslumaður á Espihóli. Hann var einn af frumkvöðlum upplýsingarinnar og gerði meðal annars fyrstu tilraunir sem vitað er um hérlendis til vetrarrúnings á sauðfé. Sonur hans, Jón Espólín, sýslumaður og sagnaritari, fæddist á Espihóli 1769 og kenndi sig við bæinn.

Stefán Thorarensen, sonur Stefáns Þórarinssonar amtmanns, bjó á Espihóli og drukknaði í Eyjafjarðará vorið 1844. Eftir það þótti reimt á þeim slóðum, einkum á Stórholtsleiti milli Espihóls og Stokkahlaða.

Upp úr miðri 19. öld bjó Eggert Briem sýslumaður á Espihóli um tíma og þar fæddist dóttir hans, Elín Briem, skólastjóri og höfundur Kvennafræðarans.